هیچ وقت اولین باری را که در هواپیما نشستم فراموش نمی کنم. کف دستهایم از عرق خیس شده بود، به سختی نفس می کشیدم، ضربان قلبم به حدی بالا رفته بود که احساس میکردم دارد از قفسه سینه ام بیرون می آید، و از همه بدتر… حالت تهوع! این آخری به تنهایی کافیست که هر تجربه ای را برای شما به بدترین تبدیل کند.

اگر شما هم جزو افرادی هستید که از پرواز با هواپیما می ترسید، به احتمال زیاد با حس گیر افتادن در آسمان آشنا باشید. این حس، نزد روانشناسان به نام “ترس از پرواز” شناخته می شود.

دلیل ترس از پرواز

در بیشتر موارد، ترس از پرواز، ترکیبی از چند فوبیای مختلف است: ترس از ارتفاع، اضطراب قرارگیری در جمع، ترس از ترک منطقه امن، و فوبیای قارگرفتن در مکان تنگ. اگرچه این ترس در بیشتر موارد در بار اول سوار شدن به هواپیما ظاهر می شود و در دفعات بعدی تا حد زیادی فروکش می کند، اما برخی از افراد، به دلیل یه تجربه و خاطره ناخوشایند از پرواز (مثل تکانهای شدید، سقوط، کمبود اکسیژن، …) دچار ترس از پرواز می شوند. این تجربه می تواند برای خودشان و یا یکی از نزدیکان اتفاق افتاده باشد. پیچیدگی فرایند پرواز هواپیما و ناتوانی غالب مردم از درک این فرایند ناشناخته، یکی دیگر از دلایل بروز ترس از پرواز است.

حمله پانیک می تواند بطور همزمان، دلیل و نشانه ترس از پرواز باشد. این حمله بصورت احساس ترس و دلهره همراه با لرزش عضلات، تنگی نفس، و درد در قفسه سینه است. معمولا کسانی که دچار این حمله عصبی می شوند، پس از حمله اول، به دلیل هراس از تکرار این حملات، بطور متناوب دچار حمله های بعدی نیز می شوند. این حالت، معمولا در مواردی رخ می دهد که خاطره بروز حمله پانیک در مکان یا موقعیتی را دشته باشید و مجددا در همان مکان یا موقعیت قرار بگیرید.

در هر حال، اگر سابقه حملات پانیک را هم نداشته باشیم، سپری کردن مدت یک پرواز با ترس و اضطراب کافی است که گزینه پرواز با هواپیما را از سفرهای بعدی خود حذف کنیم!

ترس از پرواز و اختلال اضطراب

ترس از پرواز (Aviophobia) در متون روانشناسی بعنوان یکی از فوبیاهای خاص شناخته شده است؛ یعنی ترس شدید و غیرمنطقی نسبت به یک پدیده یا موقعیت که با خطرات واقعی ناشی از آن، همخوانی نداشته باشد. این فوبیا می تواند در مواردی چنان حاد شود که فرد حتی از تصور سوار شدن به هواپیما هم دچار لرزش عضلانی شود.

البته لازم به ذکر است که شما ممکن است بدون داشتن هرگونه فوبیا، از پرواز بترسید و این ترس، اثرات ادامه دار و مختل کننده ای در زندگی شما بگذارد.

تکنیکهای غلبه بر ترس از پرواز

مطالعه در مورد هواپیما و پرواز
عدم آگاهی از مکانیسم پرواز می تواند یکی از دلایل ترس از آن باشد. بنابراین اگر تاحدی با عملکرد هواپیما آشنا شوید، می تواند در برطرف کردن این ترس در شما موثر باشد. در بسیاری از دوره های هوانوردی، اصول غلبه بر تفکرات اضطرابی نیز آموزش داده می شود. معمولا اضطراب با سوال “چه می شود اگر…” در ذهن شکل میگیرد و با خلق یک فاجعه ذهنی تغذیه می شود. بالا بردن دانش در هر زمینه مستعد تولید اضطراب، می تواند پرسشهای ذهنی شما را به چالش کشیده و جوابهای منطقی به آن بدهد.

اگر آگاهی خود را در زمینه اصول پرواز بالا ببرید، می توانید درک کنید که مثلا تکانهای حین پرواز، مشابه با ردشدن خودرو از روی سرعتگیرهای خیابان است و به معنی آن نیست که هواپیمایی که در آن نشسته اید در حال سقوط است! البته برخی از روانشناسان معتقدند ریزشدن بیش از حد و غیرضروری در جزئیات، می تواند باعث بروز وسواس و ترس بیشتر نسبت به پدیده مورد مطالعه شود؛ پس مراقب باشید تا این مرز باریک را رد نکنید.

عدم توجه به اخبار سوانح هوایی
اگر جستجوی مختصری در اینترنت انجام دهید، با حجم انبوهی از تصاویر و اخبار دلخراش در مورد حوادث هوانوردی در سرتاسر جهان مواجه می شوید. اما خوب است بدانید که از نظر آماری، سفر با هواپیما، ایمن تر از سفر با اتومبیل است!

متخصصان صنعت هوانوردی، با استفاده از تجربیاتی که از هر سانحه بدست می آورند، همواره در حال ارتقای زیرساختهای فنی و ایمنی هواپیماها هستند. بنابراین حوادثی که دو دهه پیش برای هواپیماها اتفاق افتاده است، احتمال بسیار کمی برای بروز مجدد در دوران حاضر را دارد. اصولا اگر جزو افرادی هستید که معتقدید صرف جستجو و بررسی حوادث محتلف می تواند به شما در رویارویی با آن حوادث کمک کند، باید بدانید که در صورت عدم تخصص مرتبط با آن پدیده، این عمل هیچ سودی برای شما ندارد و صرفا یک تکیه گاه ذهنی است.

رفتاردرمانی شناختی
رفتاردرمانی به شما کمک می کند که چارچوب جدیدی به افکار خود بدهید و باورهای منتهی به ترس خود را به چالش بکشید. بعنوان مثال، تکنیک “مواجهه با ترس و عدم واکنش” شما در موقعیتی که از آن می ترسید قرار می دهد و سپس شیوه رودررو شدن با این احساس به شیوه سالم را فرا می گیرید.

در این روش، درمانگر از شما می خواهد که با بال و پایین پردنهای مکرر، ضربان قلب خود را بالا برده و تنفستان را مشکل تر کنید. این علائم در هنگام بروز حملات اضطرابی هم رخ می دهند. بنابراین شما با علائم فیزیولوژیک اضطراب خو می گیرید و سپس با تکنیکهایی مثل تنفس عمیق، این علائم را آرام می کنید. هدف این است که به اضطراب خود و علائم ان عادت کنید و از آن نترسید. ذهن و بدن شما باید یاد بگیرد که می تواند نظر خود را نسبت به چیزی که تا بحال فکر میکرده ترسناک است، عوض کند.

اگر ترس از پرواز واقعا روی کیفیت زندگی شما اثر گذاشته است، حتما مراجعه به روانشناس را جدی بگیرید. در مواردی ممکن است لازم باشد پیش از پرواز از برخی داروهای ضداضطراب استفاده کنید.

در هر حال، امیدوارم حالا که متوجه شدید راههایی برای غلبه بر ترس از پرواز وجود دارد، پروازهایی آینده خود را با آرامش بیشتری سپری کنید و از مناظر هوایی زیبایی که زیرپایتان قرار می گیرد، لذت ببرید.